🌩️ Pewnej Nocy W Pewnym Mieście

Książkę Pewnej ciemnej nocy wyszedłem z mojego cichego domu Peter Handke napisał w 1997 roku, tuż po wydaniu dwóch kontrowersyjnych powieści – Zimowej podróży, gdzie opisał swoją wycieczkę do powojennej Jugosławii oraz Podróży letniej. Ciekawa jest już sama geneza powstania dzieła. Austriacki pisarz ma w zwyczaju tworzyć ciągiem. Praktycznie nie zdarza mu się, że daną pracę odkłada na pewien czas, żeby ta w nim dojrzała. Tymczasem Pewnej ciemnej nocy wyszedłem z mojego cichego domu Peter Handke rozpoczął we Francji, by po trzydziestu pięciu stronach zostawić ją. Wyruszył później do Hiszpani z ostatnią stroną skryptu, by tam w otoczeniu nowych przestrzeni kontynuować swoje dzieło. Ostatecznie ukończenie książki trwało raptem 45 dni, co wcale nie oznacza, że można jej zarzucić niedopracowanie. Jakakolwiek próba opisu zdarzeń przedstawionych w opowiadaniu/powieści mija się właściwie z celem. Bo owszem, coś tu się dzieje, są jacyś bohaterowie, ale umówmy się, to tylko figury. Ich losy możemy interpretować na nieskończoną liczbę sposobów, w zależności od własnej wiedzy, doświadczenie czy rozważanego fragmentu. Spróbuję jednak nakreślić coś, o od biedy można nazwać akcją. Głównym „bohaterem” jest tu pewien aptekarz. Słowo „bohater” celowo zamieszczam w cudzysłowie. Trudno w jego przypadku mówić o jakimkolwiek rodzaju heroizmu. Mimo, że postać aptekarza kojarzy się z osobą dobrze sytuowaną, uczoną, szanowaną w mniejszych miejscowościach, protagonista Handkego jest przezroczysty. Na ulicy nikt go nie poznaje, nie ma też żadnych szczególnych cech (może poza pewnym znamieniem, które brane jest za nowotwór, a w praktyce jest tajemniczym następstwem spotkania z dzieckiem). Ów aptekarz nie pracuje w miejscu, jakie możemy sobie wyobrazić. Nie jest to żaden pałacyk albo nowoczesny pawilon handlowy. W środku nie znajdziemy wiekowych mebli ani uśmiechniętego, wykwalifikowanego personelu. Jest za to kiosk oraz uchodźcy. Kogoś może zastanowić, skąd ci uchodźcy? Odpowiedź częściowo wyjaśnia miejsce akcji. Rzecz, przynajmniej częściowo, dzieje się w Taxham. To małe miasteczko leżące gdzieś obok Salzburga (tu mała anegdota – Handke też swego czasu mieszkał w Salzburgu i poznał tam aptekarza, ale jak sam wspomina, wolał aby ten pozostał dla niego postacią tajemniczą). Wyjątkowość tej przestrzeni polega na tym, że zapełniają je wyłącznie osoby przesiedlone. To enklawa, miejsce izolacji dla tych, którzy zmuszeni są żyć nie u siebie. Właśnie w takim otoczeniu funkcjonuje aptekarz, który zresztą w pewnym momencie rusza w podróż. I to ona jest tu arcyważnym wątkiem rozpisanym na kilka rozdziałów. Razem z nim i jego towarzyszami (poetą oraz narciarzem) odwiedzimy między innymi Leuven, Wenecję, czy Santa Fe. Dostaniemy się też na step, gdzie aptekarz będzie realizował to, co w swoim dzienniku Handke nazwał „Pisanie to zrealizowane milczenie”. Jeśli nie znacie jeszcze tej książki, a może nie kojarzycie też innych dzieł pisarza, pewnie to co piszę wyda Wam się nie do końca spójne, dziwne, może nawet absurdalne. Uwierzcie mi, że to dopiero wierzchołek góry lodowej. Tworząc Pewnej ciemnej nocy wyszedłem z mojego cichego domu Peter Handke z pewnością miał zamysł, którego ja mimo usilnych starań nie jestem w stanie zwerbalizować. Gdy już w pewnym momencie udaje mi się ‘wejść’ w opowieść, zadomowić się w danej przestrzeni, pisarz rzuca kłody pod nogi. Spójrzmy chociażby na zainteresowania naszego ‘bohatera’. Aptekarz uwielbia zbierać grzyby i czytać rycerskie eposy. Te grzyby są przyczyną prozaicznych sytuacji, ot chociażby rozstania z partnerką. To nie są maślaki czy kurki jakie znamy. To kolejny symbol, powracająca jak mantra w różnych miejscach książki. Fascynacja eposami (np. Chrestiena de Troyes) to z kolei ukazanie pewnych ram kompozycyjnych, w które wtłacza nas Noblista. Mamy tu przecież wątek błądzenia protagonisty, zagubienie w czasoprzestrzeni oraz elementy baśniowe. I tak brniemy przez tę opowieść, raz klarowną i klimatyczną, w innym momencie przerwaną pojawieniem się kruka czy uderzeniem jabłka. Nie mam wątpliwości, że wszystkie odwiedzane miejsca są tu tylko pretekstem do ukazania zagubienia. Podobnie jest zresztą z czasem. Handke podrzuca nam pewne zdarzenia, które możemy umieścić w kalendarzu. Festiwal w Salzburgu, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, adwent – to wszystko daje poczucie uporządkowania struktury. Jednakże w żaden sposób nie ułatwia identyfikacji roku czy nawet epoki. Pisarz wtłacza nas do świata poza czasem i miejscem, do jakiegoś równoległego bytu, w którym trudno czuć się komfortowo. Pewnej ciemnej nocy wyszedłem z mojego cichego domu jest również opowieścią o narracji. Peter Handke zrywa z klasycznym tokiem snucia opowieści. Nie wszystko łączy się tu w jedną całość, pisarz urywa wątki, zadaje setki pytań i nie podaje praktycznie żadnych odpowiedzi. Ustanawia też postać nadnarratora, który w pewnym momencie zaczyna opisywać narratora właściwego. Nie będę ukrywał – trudno się do czyta. To wyżyny literackiej hermetyczności, gdzie zdarzają się sytuacje, gdy kobieta zaczyna w pewnym momencie mówić męskim głosem. Powiedziałbym, że jest to książka inna niż wszystko co znam, ale to byłoby kłamstwo. Noblista lubi zabawę odwołaniami do własnej twórczości, ale także swoich mistrzów. Rękopis znaleziony w Saragossie, Stalker, dzieła Elfriede Jelinek – to wszystko naturalne skojarzenia pojawiające się podczas lektury. Ta powieść to prawdziwy labirynt, z którego ja, odnoszę takie wrażenie, póki co wyjść nie potrafię. Tytuł: Pewnej ciemnej nocy wyszedłem z mojego cichego domuTwórca: Peter HandkeWydawnictwo: Eperons-OstrogiGatunek: literatura pięknaData wydania: maj 2021 CHCESZ WIĘCEJ RECENZJI NAJNOWSZYCH KSIĄŻEK? POLUB TĘ STRONĘ:

Bałagan w filmowym uniwersum DC przybrał w pewnym momencie niesamowite rozmiary. Ciągłe informacje o zmianach kadrowych na wszelkich możliwych stanowiskach – reżyserów, scenarzystów, producentów – zaowocowały kilkoma filmami, na których czasem było ciężko choćby wysiedzieć. Najbardziej jaskrawym przykładem tej sytuacji było pierwsze “Suicide Squad”, które ciężko było rozróżnić od płonącego śmietnika. Szczęśliwie dla nas, widzów, kto miał pójść po rozum do głowy, ten – najwyraźniej – poszedł. Kolejne solowe filmy poszczególnych postaci nie tylko dało się oglądać, ale można było to robić z niekłamaną przyjemnością. Jak tylko nadarzy się okazja, może uda mi się szerzej napisać o “Aquamanie” oraz “Shazamie” – w skrócie: w ramach relaksu naprawdę można po te filmy bez strachu sięgnąć. Dziś jednak wezmę na warsztat “Ptaki Nocy (i fantastyczną emancypację pewnej Harley Quinn)”. Z perspektywy czasu widać, że ten film miał trochę pod górę. Jako się rzekło, kadra zarządzająca w Warner Bros zaczęła wychodzić na prostą ze swoimi pomysłami. Przygody Shazama i Aquamana oglądało się świetnie. I… przyszła pora na solowy film o Harley Quinn. Ale czy na pewno solowy? Może jednak drużynowy? Sam tytuł sugeruje, że jednak mamy do czynienia z grupą… Ale z inną grupą niż w pierwszym “Suicide Squad”. To jest właściwie kontynuacja tamtego nieudanego tematu, czy coś nowego? Na deser, żeby pogłębić zamieszanie, film miał jeszcze szybko zmieniany tytuł z “Ptaków Nocy” na “Harley Quinn: Ptaki Nocy”. A teraz, z tego co widzę w serwisach VOD, znów jest po staremu. Konkluzja jest taka, że Warner Bros się opanowało, ale jednak nie. Na szczęście, sam film jest bardziej spójny niż całe zamieszanie wokół niego. Główną bohaterką jest Harley Quinn, a wszystkie pozostałe członkinie – rodzącej się właśnie – grupy Birds of Prey grają większe bądź mniejsze, ale jednak drugoplanowe role. Harley rozstała się Jokerem i chce w końcu stanąć na własnych nogach. Mimo chęci odcięcia się od przeszłości, na mieście się nie chwali swoją zmianą statusu i dalej korzysta z renomy Pana J, zapewniającej nietykalność. W końcu przychodzi jednak moment, by wykonać ostatni ruch i stanowczo podkreślić swoją niezależność (przez wysadzenie Ace Chemicals). Przez resztę filmu jesteśmy świadkami, jak Harley radzi sobie z utratą immunitetu i jak odnajduje się w swojej nowej rzeczywistości. Motyw uniezależnienia się Harley od Jokera jest od kilku lat bardzo popularny w komiksach. Pojawia się w najróżniejszych kontekstach, czasem jako dodatek do głównej osi fabularnej – jak w całej masie prac Toma Taylora, np. w serii “Injustice”. Czasem zaś jest znacznie bliżej głównego wątku, jak w fenomenalnej serii “White Knight” Seana Murphy’ego. Według mnie, jest to bardzo pozytywny kierunek w komiksach DC, w szczególności jak się bliżej przyjrzy sposobowi kreowania związku Harley i Jokera w przeszłości. Powiedzieć, że było toksycznie, to jak nic nie powiedzieć. Szczególnie, że – w moim odczuciu – przez lata owa toksyczność była bezrefleksyjna i niczemu nie służyła. Ot, tak się utarło. Niestety, tak jak ten motyw jest pozytywny, tak w filmie momentami gdzieś się gubi. Postaci było na tyle dużo, że wątki z nimi związane – choć sprawnie zrealizowane – odciągały uwagę od tytułowej emancypacji. Biorąc też pod uwagę, że w tych filmach wszystko jest dozwolone, a żadna akcja nie jest zbyt szalona, to… Mam uczcie, że sam motyw emancypacji Harley mógłby spokojnie zostać jeszcze podkręcony. Były sceny, w których była pomiatana nie przez Jokera, a przez Black Maska, który jest w “Ptakach Nocy” głównym nemezis naszych bohaterek. Długo było trzeba czekać, by Harley mu się odwinęła, a samo odwinięcie nie było też, przynajmniej dla mnie, satysfakcjonujące. Było kilka okazji, do podkreślenia jej siły i możliwości, które nie zostały w pełni wykorzystane. Muszę się jeszcze na chwilę zatrzymać przy Czarnej Masce, ponieważ wcielił się w nią cudowny Ewan McGregor… I jakiż on był w tej roli cudowny! Przemawia przeze mnie pewnie fakt bycia “lekkim” psychofanem Ewana, ale powiedziałbym, że samodzielnie podciągnął ocenę “Ptaków Nocy” o jedno czy dwa oczka do góry. Był szalony, przerysowany i wspaniale cudaczny. I, jak to zawsze Ewan, nawet na chwilę nie przestawał być wiarygodny. Na uwagę zasługuje też ogólna spójność konwencji od początku do końca seansu. Chaotyczna historia Harley ubrana jest w niemniej chaotyczne, szalone, kolorowo-neonowe scenografie, kostiumy i sceny akcji. Tak jak pisałem we wstępie – ciągłe zmiany koncepcji artystycznej były dużym problem filmów DC, ale w “Ptakach” na szczęście się nie objawiły. Jeszcze jakby nie zrobili bałaganu około-premierowego, to byłoby świetnie. Po seansie miałem takie wrażenie, że film jest spójny, trzyma się tematu, ogląda się lekko, jest radośnie szalony i kolorowy, ale… mógłby być po prostu “bardziej”. W każdej z tych kategorii. Jest charakterny, ale mógłby bardziej. Jest szalony, ale mógłby bardziej. Emancypacja Harley Quinn jest motywem przewodnim… ale znów, mogłaby być bardziej stanowcza, dobitna. “Ptaki Nocy” balansują na krawędzi cudownego, komiksowo-kinowego szaleństwa, ale boja się zrobić ten ostatni krok w kierunku przepaści. To jest tak – po wielu słabych filmach z uniwersum DC, jestem szczęśliwy, że ten wyszedł naprawdę porządnie. Ale jest już na tyle dobry i miał w sobie tyle potencjału, iż… po prostu żałuję, że nie jest jeszcze lepszy! Niemniej, to solidna rozrywka, którą możecie oglądać bez kontekstu i będziecie się najprawdopodobniej dobrze bawić.

pewnej nocy w pewnym mieście